#NewsBytesExplainer: పారిశ్రామిక ప్రాంతాల్లో అగ్ని ప్రమాదాలు, పేలుళ్లు ఎందుకు జరుగుతాయంటే?
ఈ వార్తాకథనం ఏంటి
సంగారెడ్డి జిల్లా పాశమైలారం పారిశ్రామిక ప్రాంతంలో ఘోర ప్రమాదం చోటుచేసుకుంది. సిగాచీ ఇండస్ట్రీస్ (Sigachi Industries) అనే రసాయన పరిశ్రమలో రియాక్టర్ పేలిపోవడంతో 36 మంది కార్మికులు ప్రాణాలు కోల్పోయారు. చాలా మంది తీవ్రంగా గాయపడ్డారు. ఇటీవలి కాలంలో పరిశ్రమలలో తరచూ ఇలాంటి ఘోర సంఘటనలు జరుగుతున్నాయి. ముఖ్యంగా పేలుళ్లు సంభవించి కార్మికులు గాయపడటం, మరణించడం వంటి దుర్ఘటనలు పెరుగుతున్న నేపథ్యంలో, ఈ ప్రమాదాల ప్రధాన కారణాలేంటో ఒకసారి పరిశీలిద్దాం.
#1
రసాయన ప్రతిచర్యల కారణంగా సంభవించే పేలుళ్లు
పరిశ్రమల్లో ఉత్పత్తి ప్రక్రియలకు రసాయన పదార్థాల వాడకం అనివార్యం. కొన్నిసార్లు ప్రమాదకరమైన రసాయనాలను కూడా ఉపయోగించాల్సిన అవసరం వస్తుంది. ఇవి ఒకదానితో ఒకటి చర్యలకు లోనై అధిక ఉష్ణోగ్రతలు, పీడనాలు ఉత్పత్తి చేస్తాయి. ఈ పరిణామాలు నియంత్రణకు అందకుండా పోతే, రియాక్టర్లలో అధిక ఒత్తిడితో పేలుళ్లు సంభవించవచ్చు. ముఖ్యంగా ఉష్ణాన్ని వెలువరిస్తున్న ప్రతిచర్యల (exothermic reactions)ను సరైన విధంగా చల్లబరచకపోతే ప్రమాదం తప్పదు.
#2
రసాయన మిశ్రమాల వల్ల జరిగే ప్రమాదాలు
ప్రత్యేకించి, రెండు ప్రమాదకర రసాయన పదార్థాలు కలిసినప్పుడు దాని వల్ల తీవ్ర ప్రతిచర్యలు, వేగంగా జరిగే మార్పులు సంభవిస్తాయి. ఇది గాఢ ఉష్ణం, వాయువు విడుదలతోపాటు తీవ్ర స్థాయి పేలుళ్లకు దారి తీస్తుంది. నిపుణుల అభిప్రాయం ప్రకారం, పెరాక్సైడ్‌లు వంటి కొన్ని పదార్థాలు స్వభావత: అస్థిరంగా ఉండి చిన్న ఉష్ణ మార్పులకు సైతం ప్రతిస్పందించి పేలిపోతాయి.
#3
వాయువు ఒత్తిడి అధికమవడం
కొన్నిసార్లు ఉత్పత్తిలో వాడే వాయువులు ఎక్కువగా ఉత్పత్తి అవుతూ ఉంటాయి. వాటిని సురక్షితంగా వెలుపలికి విడుదల చేయకపోతే, అవి కంటెయినర్లలో గట్టిగా తడబడతాయి. ఈ ఒత్తిడిని రియాక్టర్లు తట్టుకోలేక పేలిపోవడం జరుగుతుంది. పీడన నియంత్రణ వ్యవస్థలు పనిచేయకపోతే ఇది మరింత ప్రమాదకరంగా మారుతుంది.
#4
పరికరాలలో లోపాలు
పాత పరికరాలు వాడటం, రద్దీగా పనిచేయడం, సమయానికి నిర్వహణ చేపట్టకపోవడం వంటి కారణాలతో పరికరాల్లో లోపాలు ఏర్పడి అవి అధిక ఒత్తిడి లేదా ఉష్ణోగ్రతలను తట్టుకోలేక పేలిపోతాయి. పిపీలైన్లు, స్టోరేజ్ ట్యాంకులు, బాయిలర్లు ఇలా అనేక పరికరాల్లో చిన్న చిన్న లీకేజీలు, తుప్పు, లోపాలు ఏర్పడి పెద్ద ప్రమాదాలకు దారితీయవచ్చు.
#5
ముఖ్యమైన యంత్రాల వైఫల్యం
పంపులు, కంప్రెసర్లు, కూలింగ్ సిస్టమ్స్ వంటి ప్రధాన యంత్రాలు పనిచేయకపోతే రియాక్టర్ లోపల ఉష్ణోగ్రత నియంత్రణకు అవరోధం ఏర్పడి పేలుళ్లకు దారి తీస్తుంది. ఎప్పటికప్పుడు యంత్రాలను తనిఖీ చేసి, అవి సరిగా పనిచేస్తున్నాయా అనే విషయంలో నిరంతర పర్యవేక్షణ అవసరం.
#6
సేఫ్టీ వాల్వుల వైఫల్యం
రియాక్టర్లు, బాయిలర్లు వంటి పరికరాలలో పీడనాన్ని నియంత్రించేందుకు సేఫ్టీ వాల్వులు ఏర్పాటు చేస్తారు. ఇవి పనిచేయకపోతే అధిక పీడనం ఇన్స్టాలేషన్‌ను దెబ్బతీస్తుంది. ఫెయిలైన వాల్వుల వల్ల యంత్రాలు పేలిపోవడం కచ్చితంగా సాధ్యమే.
#7
పీడన నియంత్రణ వ్యవస్థల వైఫల్యం
బాయిలర్లు, కూలింగ్ సిస్టమ్‌లు, రియాక్టర్లు మొదలైన పరికరాలు గరిష్ట పీడనానికి సహనంగా తయారు చేస్తారు. వాటిలోని సెన్సార్‌లు, సేఫ్టీ మెకానిజమ్‌లు సక్రమంగా పని చేయకపోతే ఆ అధిక పీడనం వల్ల యంత్రం పేలిపోవడం జరుగుతుంది. పైగా, పీడన నియంత్రణ లోపాలు ప్రమాదం తీవ్రతను పెంచుతాయి.
#8
విద్యుత్ లోపాల వల్ల ప్రమాదాలు
పరిశ్రమల్లో విద్యుత్ సరఫరాలో చిన్న పొరపాటే పెద్ద విపత్తుగా మారుతుంది. షార్ట్ సర్క్యూట్ వల్ల మంటలు చెలరేగినప్పుడు పక్కనే ఉన్న మండే స్వభావం గల పదార్థాలు, వాయువులు అగ్నికి ఆహుతి కావచ్చు. పాత వైర్లు, లోపభూయిష్టమైన విద్యుత్ పరికరాలు, అధిక లోడ్ వలన ఈ ప్రమాదాలు మరింత తీవ్రమవుతాయి.
#9
మానవ నిర్లక్ష్యం, లోపభూయిష్ట శిక్షణ
కార్మికులు, సిబ్బంది సరైన శిక్షణ లేకపోవడం, భద్రతా నిబంధనలను పాటించకపోవడం కూడా ప్రమాదాలకు మూలకారణం. బాయిలర్లు, రియాక్టర్లు వంటి ప్రదేశాల్లో పని చేసే వారికి ప్రాథమిక అవగాహన లేకపోతే వారు ప్రమాదకర పరిస్థితులను గుర్తించలేరు. పరికరాలను నిర్వాహకులు సమయానికి మార్చకపోవడం, దెబ్బతిన్న రసాయన పదార్థాలను నిర్లక్ష్యంగా నిల్వ చేయడం, వ్యక్తిగత రక్షణ పరికరాలను ఉపయోగించకపోవడం వంటి విషయాలూ మానవ తప్పిదాలను పెంచుతున్నాయి. ఈ విధంగా పరిశ్రమల్లో చోటు చేసుకుంటున్న పేలుళ్లు అనేక కారణాలవల్ల ఏర్పడుతున్నాయి. తగిన భద్రతా చర్యలు తీసుకోకపోతే ప్రాణ నష్టం తప్పదు. పరిశ్రమ యాజమాన్యం నుండి ఉద్యోగుల వరకు ప్రతి ఒక్కరూ అత్యంత జాగ్రత్తతో వ్యవహరించాలి. అప్పుడే ఇలాంటి ప్రమాదాల నివారణ సాధ్యమవుతుంది.