#NewsBytesExplainer: అవిశ్వాస తీర్మానం అంటే ఏమిటి.. ఎవరికి వ్యతిరేకంగా తీసుకురావచ్చు?
పార్లమెంట్ శీతాకాల సమావేశాల సందర్భంగా ఉభయ సభల్లోనూ రచ్చ రచ్చ జరిగింది. రాజ్యసభ చైర్మన్ జగదీప్ ధన్కర్ పక్షపాతంతో వ్యవహరిస్తున్నారని ప్రతిపక్షాలు ఆరోపించాయి. ప్రతిపక్షాలకు మాట్లాడే అవకాశం ఇవ్వడం లేదంటూ ఆరోపిస్తున్నారు. ధన్‌ఖర్‌పై అవిశ్వాస తీర్మానం పెట్టాలని ప్రతిపక్షం నోటీసులు కూడా ఇచ్చింది. ఆమోదం లభిస్తే రాజ్యసభలో ప్రతిపాదనను ప్రవేశపెడతారు. ఇప్పుడు , అవిశ్వాస తీర్మానం అంటే ఏమిటో తెలుసుకుందాం.
అవిశ్వాస తీర్మానం అంటే ఏమిటి?
అవిశ్వాస తీర్మానం అనేది ప్రతిపక్షాలు కేంద్ర ప్రభుత్వంపై విశ్వాసం కోల్పోయినట్లు ప్రకటించేందుకు పార్లమెంట్లో ఉపయోగించే ఒక సాధనం. ఈ తీర్మానాన్ని స్పీకర్ ఆమోదించిన తర్వాత, అధికార పక్షం తన విశ్వాసాన్ని కాపాడుకోవాలంటే లోక్‌సభలో మెజారిటీని నిరూపించుకోవాల్సి ఉంటుంది. ఇది ప్రదర్శించకపోతే, ప్రభుత్వం వెంటనే పడిపోతుంది. లోక్‌సభలో మెజారిటీ కొనసాగినంత కాలం మాత్రమే ప్రభుత్వం అధికారంలో ఉంటుంది.
ఎవరిపై అవిశ్వాస తీర్మానం పెట్టవచ్చు?
పార్లమెంటులో ఉన్న చాలా మంది సభ్యులపై అవిశ్వాస తీర్మానం పెట్టవచ్చు. ప్రధాని, ఆయన ప్రభుత్వం తమ బాధ్యతలను సక్రమంగా నిర్వర్తించడం లేదని విపక్షాలు భావిస్తే అవిశ్వాస తీర్మానం పెట్టవచ్చు. దీంతో పాటు కేంద్ర మంత్రులు, లోక్‌సభ స్పీకర్, రాజ్యసభ చైర్మన్, రాష్ట్ర ప్రభుత్వంపై కూడా అవిశ్వాస తీర్మానం పెట్టవచ్చు. అవిశ్వాస తీర్మానం ఉద్దేశ్యం ప్రభుత్వం లేదా వ్యక్తి జవాబుదారీతనాన్ని పరిష్కరించడం.
అవిశ్వాస తీర్మానం తీసుకొచ్చే ప్రక్రియ ఏమిటి?
కేంద్ర ప్రభుత్వంపైనా, రాజ్యసభ ఛైర్మన్ పైనా అవిశ్వాస తీర్మానం తీసుకొచ్చే ప్రక్రియ వేరు. లోక్‌సభలో ప్రతిపాదన తీసుకురావాలంటే కనీసం 50 మంది సభ్యుల మద్దతు అవసరం. ఆ తర్వాత తీర్మానంపై చర్చకు స్పీకర్ సమయాన్ని కేటాయిస్తారు. చర్చల తర్వాత ప్రతిపాదనపై ఓటింగ్ జరుగుతుంది. సభకు హాజరైన మొత్తం సభ్యులలో సగానికిపైగా సభ్యులు తీర్మానానికి అనుకూలంగా ఓటు వేస్తే ప్రభుత్వం పడిపోతుంది.
రాజ్యసభ ఛైర్మన్‌పై తీర్మానం ఎలా వస్తుంది?
రాజ్యసభ ఛైర్మన్‌పై అవిశ్వాస తీర్మానం తీసుకురావాలంటే కనీసం 50 మంది సభ్యుల సంతకాలు అవసరం. ఇందుకోసం 14 రోజుల ముందుగా లిఖిత పూర్వకంగా నోటీసు ఇవ్వాల్సి ఉంటుంది. అనుమతి పొందిన తర్వాత, ప్రతిపాదనను మొదట రాజ్యసభలో ప్రవేశపెడతారు. ఇక్కడ, అది ఆమోదం పొందాలంటే, సభలో కనీసం సగం ఓట్లను పొందడం అవసరం. ఛైర్మన్ దేశానికి ఉపరాష్ట్రపతి కూడా అయినందున, లోక్‌సభలో కూడా తీర్మానాన్ని ఆమోదించడం అవసరం.
విశ్వాస తీర్మానం అంటే ఏమిటి?
పార్లమెంటులో అవిశ్వాస తీర్మానాన్ని ఎప్పుడూ ప్రతిపక్ష పార్టీలు తీసుకువస్తుండగా, అవిశ్వాస తీర్మానాన్ని ఎల్లప్పుడూ అధికార పార్టీ లేదా సంకీర్ణం తీసుకువస్తుంది. దీని ద్వారా ప్రభుత్వానికి మెజారిటీ ఉందని నిరూపించుకున్నారు. ఇది కాకుండా, ఏదైనా ముఖ్యమైన విధాన మార్పు, ప్రజాదరణ క్షీణత, ఏదైనా కుంభకోణం లేదా వివాదం తర్వాత కూడా ప్రభుత్వమే సభలో విశ్వాస తీర్మానాన్ని తీసుకురావచ్చు. విశ్వాస తీర్మానాన్ని సమర్పించాలంటే స్పీకర్ ఆమోదం తప్పనిసరి.
మొదటి అవిశ్వాస తీర్మానం ఎప్పుడు తీసుకొచ్చారు?
1963లో ప్రధాని జవహర్‌లాల్‌ నెహ్రూ ప్రభుత్వంపై విపక్ష నేత ఆచార్య జేబీ కృపలానీ ప్రతిపాదించిన తీర్మానం తొలి సారిగా జరిగింది. 1962లో చైనాతో జరిగిన యుద్దంలో భారత్‌ ఓడిపోయిన తర్వాత, ఆగస్టులో నెహ్రూ ప్రభుత్వంపై ఈ తీర్మానం ప్రవేశపెట్టారు. ఈ ప్రతిపాదనకు అనుకూలంగా 62 ఓట్లు రాగా, వ్యతిరేకంగా 347 ఓట్లు పోలయ్యాయి. నెహ్రూ తర్వాత లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, ఇందిరాగాంధీ, రాజీవ్ గాంధీ, పీవీ నరసింహారావు, అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి, మన్మోహన్ సింగ్, నరేంద్ర మోదీ ప్రభుత్వాలు కూడా రెండుసార్లు అవిశ్వాస తీర్మానాన్ని ఎదుర్కోవాల్సి వచ్చింది. ఇప్పటి వరకు 27 సార్లు అవిశ్వాస తీర్మానాలు వచ్చాయి.
